بررسی استاندارد ATEX در شیر برقی | هر آنچه باید بدانید:

مقدمه:

بررسی استاندارد ATEX در شیر برقی ،در صنایع حساس مانند نفت و گاز، پتروشیمی، رنگ‌سازی، داروسازی، معادن و پالایشگاه‌ها، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، خطر انفجار ناشی از گازهای قابل اشتعال، بخارات یا گردوغبارها است. در چنین محیط‌هایی، انتخاب تجهیزات الکتریکی باید با بالاترین سطح ایمنی انجام شود.

یکی از مهم‌ترین استانداردهای بین‌المللی که برای تضمین ایمنی تجهیزات الکتریکی در محیط‌های خطرناک تدوین شده، استاندارد ATEX است. در این مقاله، به بررسی کامل استاندارد ATEX در شیرهای برقی می‌پردازیم و نحوه انتخاب، تفسیر گواهی‌ها، نکات نصب و کاربردهای آن را شرح می‌دهیم.

---

استاندارد ATEX چیست؟

ATEX مخفف عبارت فرانسوی “ATmosphères EXplosibles” است و مجموعه‌ای از مقررات اتحادیه اروپا برای استفاده ایمن از تجهیزات در محیط‌های انفجاری به شمار می‌رود.

ATEX شامل دو دستورالعمل اصلی است:

• ATEX 2014/34/EU: مخصوص تولیدکنندگان تجهیزات (مانند شیر برقی، سنسور، موتور و…)

• ATEX 1999/92/EC: مربوط به کارفرمایان و نحوه استفاده ایمن از تجهیزات در محل کار

---

اهمیت رعایت استاندارد ATEX در شیر برقی:

شیر برقی یکی از مهم‌ترین اجزای کنترلی در سیستم‌های خودکار صنعتی است. در محیط‌های پرخطر، استفاده از شیرهای معمولی ممکن است به دلیل ایجاد جرقه در بوبین یا خرابی اتصالات الکتریکی، باعث آتش‌سوزی و انفجار شود.

مزایای استفاده از شیر برقی دارای تاییدیه ATEX:

✅ ایمنی بیشتر برای پرسنل و تجهیزات
✅ جلوگیری از انفجار و خسارت‌های مالی
✅ انطباق با الزامات قانونی و بازرسی‌های ایمنی
✅ امکان استفاده از اتوماسیون در مناطق انفجاری
✅ افزایش اعتماد مشتریان و اعتبار برند

---

ساختار یک شیر برقی ATEX چگونه است؟

یک شیر برقی دارای تاییدیه ATEX باید ویژگی‌های خاصی در طراحی، مواد و حفاظت الکتریکی داشته باشد:

• محفظه بوبین مقاوم به انفجار (Explosion-proof enclosure)

• جنس بدنه مقاوم به خوردگی و فشار (آلیاژهای خاص یا استیل ضدزنگ)

• عایق‌بندی و آب‌بندی مناسب (IP65 تا IP68)

• گلند کابل و اتصالات ضد جرقه

• سنسور و سوئیچ با مدار ایمن ذاتی (Intrinsically Safe)

---

دسته‌بندی مناطق خطرناک (Zone):

بر اساس ATEX، محیط‌های کاری به ۳ زون اصلی تقسیم می‌شوند:

برای گردوغبارهای قابل انفجار نیز:

• Zone 20: حضور دائم گردوغبار قابل اشتعال

• Zone 21: حضور موقت

• Zone 22: احتمال کم وجود گردوغبار

هرچه عدد زون کمتر باشد، سطح ایمنی تجهیزات باید بالاتر باشد.

---

نحوه خواندن مارکینگ ATEX روی شیر برقی:

شیرهای برقی که تاییدیه ATEX دارند، دارای مارک خاصی روی بدنه یا پلاک مشخصات هستند. یک مثال از مارکینگ ATEX:

توضیح این مارک:

• II: گروه تجهیزات (II برای محیط‌های صنعتی، I برای معادن)

• 2G: دسته‌بندی زون (2 برای Zone 1، G برای گاز)

• Ex d: نوع حفاظت (d = محفظه ضد انفجار)

• IIC: گروه گاز (IIC شدیدترین گروه شامل هیدروژن، استیلن)

• T4: کلاس دمایی (حداکثر دمای سطح تجهیزات ≤ 135°C)

• Gb: سطح حفاظت (b یعنی حفاظت بالا)

---

انواع حفاظت در تجهیزات ATEX:

---

انتخاب شیر برقی مناسب با ATEX:

هنگام انتخاب شیر برقی ضد انفجار با استاندارد ATEX، نکات زیر را رعایت کنید:

1. تشخیص دقیق زون محل نصب (0، 1 یا 2)

2. انتخاب نوع حفاظت متناسب با خطرات محیطی (Ex d یا Ex ia)

3. ملاحظه کلاس دمایی سیال و محیط (T1 تا T6)

4. بررسی مواد سازنده (در برابر اسید، رطوبت، نمک، حرارت و…)

5. برند دارای تاییدیه معتبر بین‌المللی (Burkert، ASCO، Parker، ODE، etc.)

6. اطمینان از گواهی‌نامه رسمی و معتبر روی شیر (نه فقط در کاتالوگ)

---

کاربردهای رایج شیر برقی ATEX:

• خطوط انتقال گاز و نفت

• تانکرهای سوخت

• ایستگاه‌های CNG/LPG

• واحدهای تولید رنگ و تینر

• انبارهای شیمیایی و ضدعفونی

• سکوهای نفتی دریایی

• معادن زیرزمینی

• صنایع داروسازی با بخارات اتانول یا متانول

---

تفاوت ATEX با IECEx چیست؟

هر دو استاندارد جهانی برای تجهیزات در محیط‌های انفجاری هستند. تفاوت‌ها:

---

برندهای معتبر دارای تاییدیه ATEX در شیر برقی:

---

نتیجه‌گیری:

در محیط‌هایی که خطر انفجار ناشی از گازها یا گردوغبارها وجود دارد، استفاده از شیر برقی با استاندارد ATEX نه‌تنها یک انتخاب فنی هوشمند، بلکه الزام قانونی است. این استاندارد، مشخص می‌کند که تجهیز باید در کدام زون، با چه نوع حفاظت و تحت چه شرایطی کار کند.

همواره قبل از خرید، نوع زون محل کار، کلاس دمایی، گروه گاز و نوع حفاظت موردنیاز را بررسی کرده و از برندهای معتبر دارای تاییدیه رسمی ATEX استفاده کنید.

برای خواندن مقاله شیر برقی ضد جرقه برای محیط‌های پرخطر کلیک کنید.